از آنجایی که استفاده بیش از حد از کود شیمیایی، خاک را دچار فرسودگی مطلق می‌کند، لذا کشاورزان و باغداران باید محصولات جایگزین و کم خطرتر مانند کود مایع را نیز امتحان کنند. در این مطلب برای آگاه کردن کشاورزان و باغداران، بهترین شیوه‌ها برای به حداکثر رساندن تولید گیاهان بیان شده است.
کود مایع چیست؟
کود مایع به عصاره پودرهای محلول یا مواد شیمیایی که ترکیبی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم در آن‌ها به کار رفته، گفته می‌شود. کود مایع علاوه‌بر داشتن عناصر کمیاب و سایر مکمل های طراحی شده برای کمک به رشد گیاهان ممکن است دارای عوامل مرطوب‌کننده، حشره کش، کشنده علف‌های هرز و قارچ نیز باشد.
نمونه‌هایی از کودهای مایع عبارت‌اند از مواد مغذی رشد که حاوی آمونیاک مایع بدون آب هستند، آمونیات‌ها، کودهای نیتروژن‌دار و آمونیاک آبی می‌باشند.
انواع مختلفی از کود مایع وجود دارد که در ادامه پرکاربردترین آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- آمونیاک مایع بدون آب
- کودهای نیتروژن دار
- آمونیات‌ها
- اوره
- محلول‌های غلیظ نیترات آمونیوم و اوره
- آمونیاک آبی
علاوه بر این، کودهای پیچیده‌ای متشکل از دو یا سه عنصر غذایی گیاهی ضروری در نسبت‌های استراتژیک مختلف وجود دارند که فرمول ساخت آن‌ها بسته به مرحله چرخه زندگی گیاه متفاوت است. به عنوان مثال، مواد مغذی برای شکوفه‌ها پتاسیم بیشتری نسبت به نیتروژن دارند. عناصر کلیدی این دسته عبارت‌اند از:
- پتاسیم
- فسفر
- نیتروژن
مایع نیتروژن‌دار ترکیبی است که تنها چند دهه از معرفی آن به بازار می‌گذرد. معمولا، تمام اجزای کودهای مایع برای به حداکثر رساندن محصول و کاهش هزینه‌های رشد و در عین حال کاهش تاثیر بر محیط رشد طراحی شده‌اند.
عنصر اولیه کود مایع
در برخی موارد، نیتروژن مایع به شکل آمونیاک (NH3) در کودهای مایع وجود دارد. آمونیاک موجود در کود مایع با ذرات خاک پیوند محکمی دارد. با چنین ویژگی خاصی امکان از حل شدن کود مایع در برف و باران تا حد زیادی از بین می‌رود.
تماس محکم بین ذرات فشرده خاک و مواد مغذی حاصل از کود مایع باعث انعطاف‌پذیری بیشتر کود می‌شود. از آنجایی که احتمال حل شدن کود مایع در آب باران بسیار کم است، لذا امکان استفاده از آن در تمامی فصول وجود دارد.
در حالت ایده‌آل، کود مایع برای خاک‌هایی با عمق بین 10 تا 12 سانتی‌متر بسیار موثر است. برای آمونیاک مایع بدون آب، باید آن را به عمق 15-20 سانتی متر وارد کرد و بر اساس وضعیت سختی خاک آن را تنظیم نمود.
محلول‌های اوره و نیترات آمونیوم حاوی آمونیاک نیستند. بنابراین باید آن‌ها را در قسمت بالایی خاک قرار داد.
برای ذخیره‌سازی آمونیت‌ها از مواد فولادی ضد زنگ، پلاستیک، آلومینیوم یا سایر ظروف با پوشش ضد خوردگی استفاده می‌شود. کودهای مایع نیتروژن‌دار نیز بسیار مقرون به صرفه‌تر از کودهای جامد هستند. استفاده از کودهای نیتروژن به نیروی کار کمتری نیاز داشته که در دراز مدت هزینه را به حداقل می‌رساند.
همانطور که قبلا ذکر شد، کودها می‌توانند نیتروژن‌دار یا پیچیده باشند. کود مایع پیچیده یک محلول آبی حاوی تقریباً 27 درصد پتاسیم، نیتروژن و فسفر است.
برخی از شرکت‌های کود مایع کودهای پیچیده را با برخی از افزودنی های تثبیت کننده ارائه می‌دهند. مواد افزودنی کود مایع عبارت‌اند از:
- خاک رس کلوئیدی
- بنتونیت
این افزودنی‌ها می توانند نقش مهمی در جلوگیری از کریستالیزه شدن کود داشته باشند. اعتقاد بر این است که این افزودنی‌های پیشگیرانه افزایش غلظت ماده غذایی در کود مایع را تا 40 درصد برای کاربران آسان‌تر می‌کنند.
کود مایع پیچیده فاقد نیتروژن آزاد است. لذا برای جبران این امر، کشاورزان و باغداران اغلب آن‌ها را در حین شخم زدن، کشت و کار یا حتی در هنگام کاشت با استفاده از ردیف مته، روی سطح اعمال می‌کنند.
سدیم تری پلی فسفات و اسید فسفریک
با توجه به این که سدیم تری پلی فسفات و اسید فسفریک مصارف صنعتی بسیار زیادی دارند، لذا در برخی از شرکت‌ها به عنوان یکی از مواد اولیه کود مایع به کار می‌روند. واکنش اسید فسفریک با سدیم تری پلی فسفات واکنشی شامل محلول آبی Na2HPO4 و NaH2PO4 با pH بالاتر از 6 را ایجاد می‌کنند که این امر در بالا رفتن کیفیت کودهای مایع اهمیت دارد.
انواع کود مایع
کود مایع ویژه
این نوع از کود برای رشد و باردهی گیاه و خاک بسیار مناسب است. اغلب کشاورزان و باغدارن از این محصول برای ارتقای کیفیت گیاهان استفاده می‌کنند.
کود مایع ریز مغذی
این نوع کود برای جذب بهتر مواد مغذی به خاک اضافه می‌شود. در مواقعی که شرایط خاک نامساعد باشد، کشاورزان از این محصول برای تسریع در فرایند جذب عناصر ریز مغذی نظیر آهن، بر، روی، منگنز و مس استفاده می‌کنند.
کود مایع محرک رشد
در برخی مواقع شرایطی برای خاک بوجود می‌آید که موجب کاهش سطح باردهی آن می‌شود. استفاده از کودهای مایع محرک رشد این مشکل را برطرف می‌کنند.
کود مایع ضد تنش
تنش‌های محیطی از جمله عوامل منفی برای رشد خاک به شمار می‌روند. از عوامل نامساعد محیطی تنش‌زا می‌توان به خشکی، گرما، سرما، شوری، بارش شدید برف و باران و … اشاره کرد. لذا، استفاده از کودهای مایع ضد تنش می تواند تا حد زیادی این مشکل را از بین ببرد.
کود مایع اصلاح کننده خاک
خاک بستر استقرار و تغذیه تمامی گیاهان و محصولات کشاورزی است. به همین سبب، اگر بستر کشت نامناسب باشد، همه فعالیت های گیاهان دچار اختلال خواهد شد. به طوری که ریشه دوانی و جذب مواد مغذی تا حد زیادی کاهش یافته و همین موضوع فرایند باروی را از بین می برد. استفاده از کودهای مایع اصلاح کننده باعث می‌شود تا این مشکل به طور کامل برطرف شود.
سخن پایانی
در این مطلب شما را با یکی از مهم ترین ترکیبات شیمیایی برای ارتقای حاصلخیزی خاک آشنا کردیم. خاک بستر اصلی برای رشد گیاه و محصولات کشاورزی است. لذا اگر این بستر با مشکلات عدیده مواجه گردد، فرایند رشد محصولات کند خواهد شد . از طرفی، استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی سنتی می‌تواند خاک را دچار فرسودگی زیاد کند. کودهای مایع با داشتن ترکیبات آلی توانسته‌اند جایگزینی ایده‌آل برای کودهای شیمیایی باشند. به طوری که استفاده از آن‌ها در کنار سایر کودها می‌تواند حاصلخیزی خاک را ارتقا بخشد . امیدواریم که این مطلب برای شما دوستان عزیز مفید بوده باشد.